Асновы дзяржаўнага ладу Беларусі замацаваны ў Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь 1994 года са змяненнямі і дапаўненнямі, прынятымі на рэспубліканскіх рэферэндумах 24 лістапада 1996 года, 17 кастрычніка 2004 года і 27 лютага 2022 года.
Рэспубліка Беларусь - унітарная дэмакратычная сацыяльная прававая дзяржава.
Рэспубліка Беларусь валодае вяршэнствам і паўнатой улады на сваёй тэрыторыі, самастойна ажыццяўляе ўнутраную і знешнюю палітыку.
Чалавек, яго правы, свабоды і гарантыі іх рэалізацыі з'яўляюцца найвышэйшай каштоўнасцю і мэтай грамадства і дзяржавы.
Дэмакратычныя асновы беларускай дзяржаўнасці гарантуюць разнастайнасць палітычных інстытутаў, ідэалогій і поглядаў.
У Рэспубліцы Беларусь устанаўліваецца прынцып вяршэнства права. Дзяржава, усе яе органы і службовыя асобы дзейнічаюць у межах Канстытуцыі і прынятых у адпаведнасці з ёй актаў заканадаўства.
Беларусь - прэзідэнцкая рэспубліка.
Кіраўнік дзяржавы - Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь.
Узаемадзеянне ўладаў
Асноўны прынцып рэалізацыі дзяржаўнай улады ў Рэспубліцы Беларусь - прынцып падзелу на заканадаўчую, выканаўчую і судовую ўладу. Сутнасць гэтага прынцыпу ў тым, каб улада не была сканцэнтравана ў руках нейкага аднаго дзяржаўнага органа, а была падзелена паміж органамі трох галін улады. Указаныя органы ў межах сваіх паўнамоцтваў самастойныя: яны ўзаемадзейнічаюць паміж сабой, стрымліваюць і ўраўнаважваюць адзін аднаго.
- Заканадаўчая ўлада
- Выканаўчая ўлада
- Судовая ўлада
Ключавая роля ў дзяржаўным механізме адводзіцца Кіраўніку дзяржавы. Не ўваходзячы ні ў адну з галін улады, Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь надзяляецца неабходнымі канстытуцыйнымі паўнамоцтвамі, якія даюць магчымасць яму забяспечваць узаемадзеянне органаў дзяржаўнай улады паміж сабой і дакладнае ажыццяўленне імі сваіх функцый. Такая мадэль надае ўстойлівасць і стабільнасць дзяржаўнаму механізму, перашкаджае ўзнікненню супрацьстаяння паміж галінамі ўлады.
Узаемадзейнічаючы з заканадаўчай уладай, Прэзідэнт мае права заканадаўчай ініцыятывы, упаўнаважаны на падпісанне або адхіленне законаў. На аснове і ў адпаведнасці з Канстытуцыяй Прэзідэнт мае права выдаваць заканадаўчыя акты - указы. Указы Прэзідэнта абавязковыя на ўсёй тэрыторыі Беларусі і не павінны супярэчыць законам.
Прэзідэнт уплывае на фарміраванне і дзейнасць выканаўчай улады. З папярэдняй згоды Палаты прадстаўнікоў ён прызначае на пасаду Прэм'ер-міністра. Прэзідэнт вызначае структуру Урада Рэспублікі Беларусь, назначае на пасаду і вызваляе ад пасады намеснікаў Прэм'ер-міністра, міністраў і іншых членаў Урада, прымае рашэнне аб адстаўцы Урада або яго членаў, мае права старшынстваваць на пасяджэннях Урада Рэспублікі Беларусь і адмяняць акты Урада. Рашэнні, якія прымаюцца Прэзідэнтам, абавязковыя для выканання Урадам.
Надзяленне Кіраўніка дзяржавы адпаведнымі паўнамоцтвамі адначасова азначае і ўскладанне на яго абавязку, які не можа быць ускладзены ні на адзін іншы орган, - выступаць гарантам Канстытуцыі, правоў і свабод чалавека і грамадзяніна.
Прэзідэнт увасабляе адзінства народа, гарантуе рэалізацыю асноўных напрамкаў унутранай і знешняй палітыкі, прадстаўляе Рэспубліку Беларусь у адносінах з іншымі дзяржавамі і міжнароднымі арганізацыямі.
Прэзідэнт прымае меры па ахове суверэнітэту Рэспублікі Беларусь, яе нацыянальнай бяспецы і тэрытарыяльнай.